Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

IV. Հէնրի, իր թագաւորական կնիքին վրայ սա արձանագրութիւնը դրած էր. «Արժանիքը կերպով մը կը յայտնուի»։ Արդարեւ ծածուկ մնացած եւ քօղարկուած ամէն արժանիք, ի վերջոյ կը յայտնուի եւ ամէն արժէք իր արդար տեղը կը գտնէ։ Անշուշտ ասիկա երբեմն երկար ժամանակաշրջանի մը կրնայ կարօտիլ եւ իսկակա՛ն արժանիքը, անպայմա՛ն միջոցը կը գտնէ երեւան գալու՝ յայտնուե՛լու։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ընդհանրապէս իրենք զիրենք յառաջադէմ եւ լուսամիտ կարծողներ, չեն ախորժիր, «հին»էն՝ հինի մասին խօսուելէն, եւ կը ձգտին միշտ «նոր»ին, եւ աւելի ճիշդ կ՚ըլլայ ըսել՝ մի՛շտ այդպէ՛ս երեւիլ կ՚ուզեն։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Թէեւ հաճելի չէ՛ խօսիլ մահուան մասին, բայց քանի որ կեանքի ամենէն ճշմարիտ, ամենէն ստոյգ եւ անխուսափելի իրողութիւնն է ան, եւ տպաւորուած կը մնայ միշտ մարդկային գիտակցութեան մէջ, որքան ալ ան հեռու պահել փորձուի, մոռացութեան մատնելու աշխատուի, մի՛շտ կայ կեանքին որպէս անկորնչելի երեւոյթ մա՛հը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Յայտնի առած մըն է՝ «շատ գիտցողը շատ կը սխալի՛»։ Ժողովրդական այս հասարակաց իմաստութեան արտայայտութիւնը, իրականին ի՞նչ ըսել կ՚ուզէ արդեօք։ Սա յստակ է, թէ նպատակը գիտութիւնը եւ գիտունը վարկաբեկել չէ՛, քանի որ իմաստութիւնը միշտ կը գնահատէ գիտութիւնը եւ գիտունը։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարդիկ կան եւ մեծամեծ յորջորջուածներուն մէջ, երբ առիթ մը ներկայանայ անոնց մասին արտայայտուելու, սրտի եւ հոգիի բարեմասնութիւն մը գտնելու համար մարդ երկա՜ր փնտռտուքներ ընելու կը ստիպուի։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Կեանքը, սիրելի՜ բարեկամներ, կը նմանի ճամբու մը՝ որ երբեմն մութ փապուղիներէն անցնելու կը հարկադրուի ճամբորդը։
Արդարեւ, այն որ կ՚ապրի կեանք մը, ստիպուած է հանդուրժել անոր մութ ճամբաներուն, որքան սիրով կը վայելէ լոյսը նոյն ճամբուն վրայ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Վիշտ, ցաւ, տառապանք. այս բոլորը կեանքին անբաժանելի եւ անխուսափելի իրողութիւններն են։ Ասիկա անուրանալի ճշմարտութիւն մըն է, քանի որ չկա՛յ մարդ՝ որ դիմաւորուած չըլլայ անոնց՝ երկար եւ կամ կարճ ժամանակով մը իր կեանքին մէջ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մ. Ա. Վոլթէր կ՚ըսէ, թէ՝ «Բնութեան այն հիանալի՜ համակարգը, անջրպետի ներդաշնակութիւնը, լոյսին ազդեցութիւնը, ամէն տեսակ ապրող-կենդանի էակի գոյութիւնը եւ գործունէութիւնը՝ անվերջ հրաշքներ են»։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Սուրբ Գրիգոր Նարեկացիի աղօթքին մէջ, որ կը կարդացուի պատարագիչ քահանայ հօր կողմէ Սուրբ Պատարագի ընթացքին, սապէս կ՚ըսուի. «յայնմ ժամանակի, որ է օր վերջին՝ այսմ կենցաղի, եւ օր առաջին՝ երկրին կենդանեաց»։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Կեանքի ընդհանուր փորձառութիւնը, ընդհանրապէս այն ցոյց կու տայ, թէ որեւէ բանի արժէքը կը զգացուի երբ ան կորսուի։ Կան առարկաներ, որոնք միշտ աչքի առջեւ են, բայց մա՛րդ չ՚անդրադառնար անոնց գոյութեան, բայց երբ պակսի կամ կորսուի, կերպով մը հեռանայ աչքէ, անմիջապէ՛ս կը զգացուի անոնց բացակայութիւնը։