Հոգե-մտաւոր

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Պայծառակերպութիւն» նո՛յնն է «Այլակերպութեան» տօնին եւ անունին։ Աւետարանը կը գործածէ միայն «Այլակերպութիւն» բառը, սակայն «Պայծառակերպութիւն» բառն ալ ընդհանրացած է իբր աւելի յատուկ եւ աւելի փառաւոր բացատրութիւն։ Այլակերպութիւնը Հայ Եկեղեցւոյ հինգ գլխաւոր տօներէն մին է՝ տաղաւար տօներէն։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Կոմիտաս Վարդապետին տաղանդին եւ արուեստին յայտնութիւնը զայն կը դնէ փառքի եւ պատուի բա՛րձր պատուանդանի մը վրայ՝ որուն հետամուտ չեղաւ երբեք։
Արդարեւ, իր հանճարին, իր յատկութիւններուն եւ գործին համընթաց՝ անոր նկարագրին զմայլելի մէկ գիծը կը պատմուի, որ զինք շա՜տ վեր բարձրացուցած է հիացողներու եւ համակիրներու աչին առջեւ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Ջուրը գինիի փոխել, կամ որեւէ բանի մը բնութիւնը փոխել՝ մարդկային մտքին համար «հրա՜շք»ներ են։
Բայց մարդկային միտքը փոխել՝ զարգացնել, կրթել նոյնքան «հրաշք» մըն է, քանի որ «միտք»ը բարեփոխել, իր բարձրագոյն վիճակին հասցնել, իրապէս դժուար բան մըն է՝ բնական պայմաններու տակ։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Քրիստոնէութեան եւ անշուշտ Աւետարանին ամենամեծ վարդապետութիւնը եւ բարոյականը հիմնուած են գաղափարի մը վրայ եւ անոր շուրջը կը դառնան, գաղափար մը, որ բոլոր աշխարհի արարածներու կապն է եւ ոգին, որով կը մագնիսանան ամէնքն ալ եւ իրարու կը կցուին գերբնական ամենէն անիմանալի բնազդով։ Ան ուժ մըն է ա՜յնքան մեծ եւ ա՛յնքան բարձր, որուն որակումը, բուն Ս. Յովհաննէս առաքեալի բերնին մէջ՝ բարոյական գաղափարներէ ամենէն մեծին եւ ամենէն բացարձակին հաւասարած է, այսինքն Աստուծոյ, քանի որ «Աստուած սէր է» (Ա ՅՈՎՀ. Դ 8)։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

«Բարոյական գերազանց սկզբունքներ» կան՝ որոնք միջավայր չունին՝ տիեզերական են անոնք, ժամանակ չունին՝ յաւիտենական են անոնք։ Այդ կարգի սկզբունքներէն մին է այն՝ որ քրիստոնէական թուականէն գրեթէ վեց հարիւր տարիներ առաջ՝ Ծայրագոյն Արեւելքի մէջ՝ Հնդկաստանի մէջ կը քարոզուէր Պուտտայի կողմէ, որով միեւնոյն ուղղութեան կամ առաքինացման կ՚ուզէր առաջնորդել մարդը բացասապէս ըսելով. «Ի՛նչ որ չէք ուզեր որ ընեն ձեզի մարդիկ, դուք ալ մի՛ ընէք մարդոց»։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Անվիճելի իրականութիւն մըն է, որ ճշդապահութիւնը, ուղղամտութիւնը եւ ճշմարտախօսութիւնը ամենակարեւոր, եւ նոյնիսկ անհրաժե՛շտ առաքինութիւններ են, որ կ՚ազնուացնեն, կը կատարելագործեն մարդը։ Արդարեւ, ճշդապահ եւ ուղղամիտ մարդը վստահութիւն ներշնչող եւ ընկերութեան մէջ աւելի եւս յարգ եւ պատիւ վայելող անձնաւորութիւն մըն է։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Երբ կը խօսուի Մանուկ Յիսուսի ծննդեան պարագաներուն վրայ, պէտք չէ՛ զանց առնել նաեւ Յովսէփը։ Քանի որ Յովսէփն է, որ հանդէս եկաւ որպէս «պաշտպան» եւ «խնամող» ո՛չ միայն Կոյս Մարիամին, այլ նաեւ՝ Յիսուսին։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարդիկ, յաճախ, փոխանակ ճշմարիտի, սուտը եւ խաբէականը կը նախընտրեն, ինչպէս՝ փոխանակ սիրոյ՝ ատելութիւնը եւ նենգամտութիւնը։ Ասիկա մարդկային տկարութեան եւ թերութեան բնական մէկ հետեւանքն է՝ որ սերունդէ՜ սերունդ կը փոխանցուի մարդոց մէջ՝ հետզհետէ զօրանալով, փոխանակ տկարանալու կամ թեթեւնալու, կամ աւելի լա՛ւ է ըսել՝ մեղմանալու։

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Մարդոց առջեւ յաճախ առիթներ կը ներկայանան՝ բարեպատեհ առիթներ, որոնք կրնան փոխել ամբողջ կեանք մը, անհատական կամ հաւաքական կեանքի մը ընթացքը շրջել եւ բոլորովին «նոր կեա՛նք» մը ստեղծել։
Բայց երբեմն մարդիկ անտարբեր կը վերաբերուին այդ առիթին նկատմամբ՝ իրենց օգտակարին հանդէպ եւ անշո՛ւշտ կը կորսնցնեն բարեփոխուելու առիթը

ՄԱՇ­ՏՈՑ ՔԱ­ՀԱ­ՆԱՅ ԳԱԼ­ՓԱՔ­ՃԵԱՆ

Քիչով, զոր օրինակ՝ մէկ հացով շատեր կշտացնել, միայն հաց մը բաժնելով եւ բաշխելով շատեր կերակրել եւ յագեցնել՝ իրապէս խորհուրդ մըն է, իր ամենալայն եւ ընդարձակ առումով։ Արդարեւ ընտանիքը՝ ուր հացը կը բաժնուի եւ կը բաշխուի, նոյն հացով ընտանիքի բոլոր անդամները կը կշտանան, եւ այն ճաշասեղանը՝ որուն շուրջ կը հաւաքուին ընտանիքի անդամները, ինքնին խորհուրդ մը ունի իր մէջ, այդ իսկ պատճառով է, որ ընտանիքը «առտնին եկեղեցի» մը կ՚անուանուի։