Հոգե-մտաւոր

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Լեզուի խնդիրը շատերու համար որքան ալ պարզ թուի, իրականութեան մէջ մեծ մտահոգութիւն էր մտաւորականներուն համար. մտահոգութիւն՝ որ շատ անգամ վէճ կը յառաջացնէր անոնց միջեւ: Շատ մը մտաւորականներ անմիջականօրէն ժողովուրդին մէջ ապրած չըլլալով, գաւառները շրջած ու անոնց բարբառները լսած չըլլալով, լեզուի հիմք կ՚ընդունէին գրաբարը եւ անոր հիմերուն վրայ կը փորձէին հիմնել աշխարհաբար լեզուն, իսկ ուրիշներ, գրաբարը մինչեւ իսկ «վայրենի» լեզու նկատելով, կը փորձէի գրաբարը հեռացնել լեզուէն եւ ընդունիլ բարբառները:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Ինչպէս շատ մարզերու մէջ, ուսուցման եւ կրթութեան մարզերու մէջ ազատութիւնը ընկերային կեանքին չափանիշներէն մին է։ Արդարեւ, ազատութեան հարցը յարաբերական եւ խնդրական հարց մըն է, եւ այս ուղղութեամբ, ազատութիւնը շատ անգամ անհանդուրժողութեան ենթակայ կը դառնայ։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Մարդկային կեանքը թուաբանական հաշիւ մը լուծելու կը նմանի. ամէն մարդ տարբեր ձեւով իր դիմաց դրուած հարցումին լուծում տալ կը փորձէ. իւրաքանչիւրը տարբեր ձեւ ու մեթոտ կը կիրառէ, սակայն միեւնոյն ճիշդ պատասխանը կը փորձէ ունենալ:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

«Հոգին է կենդանարար. մարմինը ոչ մէկ բան ընելու կարող չէ՛». (ՅՈՎՀ. Զ 63)։
Յաճախ յիշուած է, թէ՝ «մահ» բառին ստուգաբանութիւնն է՝ մարմին առանց հոգիի, նկատի ունենալով այս երեք բառերու առաջին տառերը՝ «մ», «ա», «հ»։ 

ՄԱՇՏՈՑ ՔՀՆՅ. ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Խաչվերաց տաղաւարի տօնին՝ կ՚արժէ վերյիշել Խաչին մեծ զօրութիւնը։ Ուստի, շարականագիրը կ՚երգէ. «Եւ սովաւ յաղթեսցուք անօրէն թշնամոյն»։ Արդարեւ, Հայաստանեայց Եկեղեցւոյ հինգերորդ տաղաւար տօնն է «Խաչվերաց»ը։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Մեր կեանքին մէջ գոյութիւն ունին երեւոյթներ, որոնք գոյութիւն ունեցած են մարդկութեան ամբողջ պատմութեան ընթացքին, այսօր եւս գոյութիւն եւ գուցէ պիտի գոյութիւն ունենան այնքան՝ ինչքան մարդկութիւնը գոյատեւէ երկիր մոլորակին վրայ. եթէ անոնցմէ մէկը պոռնկութիւնն ու սպանութիւնն է, ապա միւսը անպայմանօրէն գողութիւնն է:

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Շատ մը մտաւորականներ մեր աշխարհաբարը ձախողած նկատեցին, որովհետեւ աշխարհաբարը սպասուածին հակառակ հիմք չունեցաւ ժողովրդական լեզուն. հաստատուած մնաց գրաբար լեզուի սկզբունքներուն եւ քերականութեան, ինչ որ շատերու կարծիքով հեռու էր ժողովրդական լեզուամտածողութենէն. այս մասին բողոքողներէն մէկն է Դանիէլ Վարուժան։

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Johann Christoph Friedrich von Schiller (1759-1805թթ.) կ՚ըսէ. «Մարդու մը ճշմարիտ արժէքը կախում ունի ո՛չ թէ իր բանականութենէն, այլ կամքի ուժէն, երբ սա կը պակսի, այն ատեն հոգիին տաղանդները զայն կը տկարացնեն։ Չկայ աւելի դժբախտ եւ խեղճ արարած աշխարհի վրայ քան մեծ հոգի մը՝ որուն համապատասխան նկարագիր կը պակսի»։

ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ

Մեր ժողովուրդը իրականութեան մէջ ո՛չ թէ գրաբարէ աշխարհաբարի անցաւ, այլ գրաբարէ անցաւ թրքախառն հայերէնի եւ այդ թրքախառն հայերէնն է, որ ստեղծեց մեր արդի աշխարհաբարը՝ շատ մը բառեր զտելով, իսկ շատերը պահելով:

ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ

Սա նշանակալից իրողութիւն է, թէ՝ աշունը մարդուս տեսակ մը մելամաղձոտ, տրտում հոգեվիճակ կը պատճառէ. թերեւս այն պատճառով որ շուտով ձմրան պաղ շունչը պիտի ներշնչուի եւ խաւարը պիտի տիրապետէ հոգիներու մէջ։