ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Հայկական հին գաւառներու մէջ կրթական վիճակն ու թրքախօսութեան աստիճանը գիտնալու համար անպայմանօրէն պէտք է կարդալ ուսուցչուհի եւ հրապարակագիր Արշակուհի Թէոդիկի (որ կինն էր հայ բանասէր Թէոդիկի) «Ամիս մը ի Կիլիկիա» աշխատութիւնը, որ շրջելով բազմաթիւ հայկական գաւառներ գրի առած է իր տպաւորութիւնները:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Սուրբ Սահակը (Տ. Ս. Սահակ Ա. Պարթեւ. 387-439) Հայոց Եկեղեցւոյ սուրբ հայրերու շարքին ամենափառաւոր տեղերէն մէկը կը գրաւէ։ Ան կարգած է կանոններ, գրած է կանոնական նամակներ (թուղթեր), մեծ Մեսրոպ Մաշտոցի հետ (361/362-440) բարեկարգած է ժամերգութիւնը եւ եռանդով գործած, Հայոց Եկեղեցին «հայացուցած» է ամբողջ կազմութեամբ։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Երբեք պէտք չէ զարմանալ, որ այսօր մանաւանդ սփիւռքի մէջ ապրող մեր մանուկները, պատանիներն ու երիտասարդները հայերէն չեն գիտեր, որովհետեւ այդ մէկը մեր օրերուն յատուկ երեւոյթ մը չէ. Պոլսոյ, Թիֆլիզի, ինչպէս նաեւ հայկական այլ գաւառներու մէջ հայերէն չգիտցող մանուկներուն թիւը շատ շատ էր. այնքան շատ, որ Նիկողայոս Տէր-Ղեւոնդեան 1910 թուականին կը հրատարակէր «Արփիկ» խորագրով աշխատութիւն մը, որուն բացատրութեան մէջ կը գրէ. «Այբբենարան հայախօս եւ օտարախօս հայ մանուկների համար»:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Անգիտութիւնը՝ չգիտնալ ձեւացնելու գործողութիւնն է։ Անգիտութիւնը անտարբերութեան արտայայտութիւն մըն է։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Որոշ ժամանակ թրքերէն բառեր գործածելը սովորութիւն ըլլալէ անդին ստիպուածութիւն մըն էր, որովհետեւ տակաւին նոր կազմաւորուող աշխարհաբարը չունէր շատ բառերու համարժէքը: Ժամանակը ունի բառեր ծնելու եւ միաժամանակ սպաննելու կարողութիւնը. շատ մը բառեր որ կը գործածուէր դար մը առաջ՝ այսօր լոկ բառարանային են, իսկ շատ մը բառեր, որ այսօր կը գործածենք՝ ամբողջութեամբ անծանօթ անցեալին:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
«Ծերութիւնը յոռի վարժութիւն մըն է։ Աշխատող մարդը ժամանակ կ՚ունենայ այդ վարժութիւնը ձեռք բերելու»։ Այսպէս կը բացատրէ ծերութիւնը՝ ֆրանսացի վիպագիր եւ պատմաբան André Maurois (1885-1967թթ.), որուն իսկական անունն է՝ Emil Salomon Wilhelm Herzog…
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Մեր թուականէն 149 տարիներ առաջ՝ 1874 թուականին Յակոբ Պարոնեան կը սկսի խմբագրել «Թատրոն» գրական-երգիծական հանդէսը, որ հայերէնի կողքին լոյս կը տեսնէ նաեւ հայատառ թրքերէնով եւ թրքախառն հայերէնով:
Պէտք է նկատի ունենալ, որ հայերը Պոլսոյ մէջ յայտնի էին նաեւ իրենց թատերական կարողութիւններով եւ նոյնիսկ շատ մը փաշաներ հայկական խումբեր կը հրաւիրէին իրենց առիթները ճոխացնելու համար. նոյնիսկ հրապարակային տօնախմբութիւններու ժամանակ կարեւոր տեղ կը տրուէր հայ թատերախումբերուն եւ հետեւաբար, ինչպէս նաեւ բնականաբար, հայ թատերախումբերը հայերէն ներկայացումներու կողքին կը ներկայացնէին նաեւ թրքերէն թատրերգութիւններ:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
Հետաքրքիր միտքեր եւ անոնց աչքերը կը տեսնեն թէ՛ հռովմէական եւ թէ միջնադարեան ժամանակներէ մնացած «աւերակ»ները՝ դղեակներու եւ այլազան շէնքերու՝ որոնք մինչեւ այսօր կը պահեն իրենց ճարտարապետական յատկանշական գիծերը։ Դղեակին պաշտպանութեան առաջին գիծը բնութիւնը հայթայթած է իր դիրքովը. երկրորդը՝ ճարտարապետութիւնը՝ իր հաստ եւ հաստատուն պատերովը, աշտարակներովը. երրորդ՝ մարդկային ռազմական հնարամտութիւնը՝ խրամատներու ցանցով մը եւ ջրաբաշխական մեքենականութիւնով, եւ այլն։
ՀՐԱՅՐ ՏԱՂԼԵԱՆ
Կը խօսինք գրականութեան մէջ գործածուող թրքերէն բառերու մասին, սակայն կը մոռնանք, որ կար ժամանակ, երբ Պոլսոյ մէջ տարածուած էր նաեւ հայատառ թրքերէն գրելու ախտը. հայատառ թրքերէնով գրեցին նոյնիսկ շատ մը անուանի դէմքեր. օրինակի համար, Յակոբ Պարոնեան, Երուանդ Օտեան:
ՄԱՇՏՈՑ ՔԱՀԱՆԱՅ ԳԱԼՓԱՔՃԵԱՆ
«Աղօթքը սրտին եռանդն է. պարզ նայուածք մը ուղղուած դէպի Երկինք… գոչ մը գիտակցութեան եւ սիրոյ՝ ցաւի եւ վիշտի ծոցէն, նմանապէս ուրախութեան ծոցէն, բաներ մը մեծագոյն՝ որ կ՚ընդլայնէ եւ կը միացնէ մեզ Յիսուսի»։
